Samenvatting
Een grootschalige studie van de Universiteit van Genève laat zien dat gevoelens van eenzaamheid een belangrijke rol spelen bij de relatie tussen onbehandeld gehoorverlies en geheugenachteruitgang. Niet alleen mensen met weinig sociale contacten, maar ook sociaal actieve mensen die zich toch eenzaam voelen, scoren lager op geheugentaken. Vooral in die laatste groep, die niet sociaal geïsoleerd is maar zich wel eenzaam voelt, hangt verslechterend gehoor samen met een snellere daling van het geheugen.
Gevoelens van eenzaamheid als versterkende factor
Eerder onderzoek1) liet zien dat onbehandeld gehoorverlies kan bijdragen aan cognitieve achteruitgang doordat het vaak gepaard gaat met sociale terugtrekking. Minder communicatie betekent minder cognitieve uitdaging en inspanning. De nieuwe studie bevestigt dat sociale factoren een rol spelen. De auteurs noemen daarnaast mogelijke mechanismen zoals verhoogde luisterinspanning, samenhang met stress en minder sociale stimulatie. Dat kan de zogenoemde cognitieve reserve verlagen.
Onderzoek onder ruim 33.000 ouderen in Europa
Voor het onderzoek maakten de wetenschappers gebruik van gegevens uit de Survey of Health, Ageing and Retirement in Europe, een grootschalig longitudinaal onderzoek naar gezondheid en veroudering bij mensen van 50 jaar en ouder in meerdere Europese landen. In totaal werden gegevens van ruim 33.000 deelnemers uit twaalf landen geanalyseerd. Het onderzoek richtte zich op ongecorrigeerd gehoorverlies. Hoortoestelgebruikers werden dus uitgesloten.
Deelnemers rapporteerden hun gehoorstatus (subjectief) en vulden vragen in over hun sociale netwerk, frequentie van sociale contacten en gevoelens van eenzaamheid. Ook ondergingen zij herhaaldelijk gestandaardiseerde geheugentests om veranderingen in de tijd te meten.
Vier sociale profielen
De onderzoekers onderscheiden vier groepen:
- Niet sociaal geïsoleerd en niet eenzaam, de referentiegroep.
- Niet sociaal geïsoleerd maar wel eenzaam.
- Sociaal geïsoleerd maar niet eenzaam.
- Sociaal geïsoleerd en eenzaam.
Het sterkste effect van onbehandeld gehoorverlies op geheugenachteruitgang werd gevonden bij de tweede groep, mensen die niet sociaal geïsoleerd zijn maar zich wel eenzaam voelen. In deze groep hing verslechterend gehoor samen met een snellere daling van het geheugen, ook na correctie voor andere factoren. De effecten waren het duidelijkst bij taken voor het zogeheten episodisch geheugen, het vermogen om persoonlijke gebeurtenissen met tijd, plaats en context te herinneren. Bij verbale vloeiendheid was de koppeling met eenzaamheid minder uitgesproken.
Belang van tijdige hoorzorg
De bevindingen onderstrepen het belang van aandacht voor zowel gehoor als gevoelens van eenzaamheid bij het voorkomen van cognitieve achteruitgang. Voor mensen die sociaal actief zijn maar zich toch eenzaam voelen kan het verminderen van gehoorproblemen de betrokkenheid vergroten. Het persbericht van de Universiteit van Genève benadrukt dat eenvoudige hoorinterventies, zoals een hoortoestel, hierbij steun kunnen bieden.
Literatuur
Lampraki, C. et al. (2025). Profiles of social isolation and loneliness as moderators of the longitudinal association between uncorrected hearing impairment and cognitive aging. Communications Psychology
1) Loughrey DG, Kelly ME, Kelley GA, Brennan S, Lawlor BA. Association of Age-Related Hearing Loss With Cognitive Function, Cognitive Impairment, and Dementia: A Systematic Review and Meta-analysis. JAMA Otolaryngol Head Neck Surg. 2017;144(2):115-126.
Bron
Dit artikel werd recent gepubliceerd op Hoorzaken. https://www.hoorzaken.nl/nieuws/eenzaamheid-vergroot-effect-van-gehoorverlies-op-geheugenachteruitgang-ook-zonder-sociaal-isolement/